"Eta tira eta tunba"

Espainiako sistema demokratikoa ezagutzen hasi garela, azken berrehun urteko historiari errepaso bat eman diogu gainetik, denbora tarte horretan egon diren konstituzioei erreparatuz, batez ere 1812, 1876, 1931 eta 1978. urtekoak. 

Konstituzioek ez dute bide samurra izan Espainian. Aitzitik, berrehun urte horietan gerra latzak eta bortitzak bizi izan ditugu gure artean, gerra zibilak. Horren erakusgarri daukagu Joseba Tapia trikitrilariak argitaratutako "Eta tira eta tunba" diskoa, non azken karlistadan kantatutako bertsoak jasotzen dituen. Bertsoetan agirian geratzen dira errege absolutoaren eta konstituzio liberalaren aldekoen arteko tirabirak, zurien eta beltzen arteko gorrotoa.

 

VIVE, VIVE LA LIBERTÉ! Anonimoa, 1869 Apez fanfarroi zenbaitek desafioa bota'itek: Karlos errege, bortxaz bedere, paratu behar ome'itek: balore ona behaitek. Apezak, zer nahi dezute zuek errege bilatzen? Partikularki Karlos septimoz nihor eztelaik oroitzen? Hori bai zaiku txokatzen! Ez dire apezak bakarrak, baituzte lagun azkarrak; haundimendiak, ez galtzeagatik lengo influjo ta indarrak, egin dire karlostarrak. Beti horien bizia izan da hipokresia; mundu guzia umil-umila beren eskura kartzia da hoien lege guzia. Bonuak eta graduak dirutan ttuzte hartuak: hek ezin kobra, hok ez balio Karlos errege egin arte; esperantza ona daukate. Galduagatik diruak, badute konsuelua: paper oiekin egin dezakete gibeleko serbiziua; horra deskite modua. Apezaren misionia da bakea erakustea; ez partiden bat armatu eta bera aitzindari atera, gerra zibila piztera. Fede onez kunplitzea nork bere obligazionia, makurrik gabe geren dretxoak elkarri respetatzea, hori da libertadea. Obispo eta kanonigo, apez eta fraile, zuek gurekin oihu egin zue zintzurrak larrutu arte: Vive, vive la liberte!

ETA TIRA ETA TUNBA         Anonimoa Biba, biba, biba, gure Jaungoikua! Biba, biba, biba, Aita Erromakua!         Eta tira eta tunba         eta tira beltzari,         eta tira eta tunba         eta tira beltzari. Biba gure fedia Españiyakua! Biba Don Karlos eta jende bertakua! Viva libertad eta gero Republika atera beharra ziok Españiyatika, Karlos datorrenian Parrantziyatika. Biba, biba Don Karlos eta Margarita, biba relijiyua, fuera republika! Biba, biba Don Karlos, hura da gizona, Españiko errege tokatzen zaiona. Don Karlosek emon dau errege-berbia: gura dabela gorde Jaunaren legia. Esan bada gogotik bildurra itxita: Bizi bedi Don Karlos ta andre Margarita! Biba Karlos setimo, Doña Margarita, laster ikusiko dira tronuan jarrita. Aita Santuak berak koroia ezarrita, Frantziako arraian haraño etorrita. Karlosek esan ei dau Begoña ganean; laster sartuko dala Madrilgo kalean. Ikusi gura neuke bere entradia, Madrilgo txankameien ariñeiketia. Txapel txuria eta berdaizka borlia, zaldi gañean dator gure erregia, Españan agintzeko nor izango hobia? Biba Karlos septimo eta Margarita, Españan agintzeko zer pare polita!         Eta tira eta tunba         eta tira beltzari,         eta tira eta tunba         eta tira beltzari.