5. "Herritarren parte-hartzea"

1. Herritarren beste aldea: betebeharrak eta konpromezua 

• Zergatik ez da nahikoa legeak betetzea herritar onak izateko? Betebeharrak betetzeaz gain, hiritarrek gain publikoetan parte hartzen dutenean soilik ongi funtzionatzen du gizarteak. 

2. Eskubideak “ordaindu” egiten dira: zergak 

• Zer dira zergak? Estatuak legearen arabera ezartzen duen tributua da zerga; nahitaez ordaindu behar da, eta pertsona fisikoek (Pertsonek) eta juridikoek (sozietateek, elkarteek...) ordaindu behar dute; gastu publikoa ordaintzea da horren helburua. 

• Zer esan nahi du gure zerga sistemako berdintasun eta progresibitate printzipioak? Berdintasuna: Guztiok lagundu behar dugu gastu publikoari aurre egiten. Progresibitatea: Gehien duenak gehiago lagundu behar du. 

• Zer zerga mota daude? 

• Zerga zuzenak: Diru-sarreretatik edo ondasunetatik kentzen direnak eta urteroko Errenta aitorpenetatik biltzen direnak. 
• Zeharkako zergak: Kontsumorako produktuengatik edo zerbitzuengatik ordaintzen ditugunak (BEZ adibidez). 

• Bi iruzur mota hauek dira: Zerga saihestea: Ordaindu beharreko zergak ez ordaintzea; delitua da. Diru beltza: Ez da aitortzen irabazitakoa eta, beraz, ez dira zergak ordaintzen. 

3. Herritarren babesa

• Babes Zibila zergatik izan daiteke herritarren betebehar eta boluntarioen ekintza? Babes zibilaren bidez, prebentzioa, babesa eta laguntza ematen du herrialde batek hondamendi edo larrialdi kasuetan. Boluntarioa: Profesionalez gain, herritarrek boluntario gisa parte hartzen dute. Betebehar: Guztiok dugu geure burua babesteko neurriak hartzeko obligazioa, eta beharrezko egoeretan laguntzeko betebeharra dugu.

4. Bideko erantzukizuna 
- Zer da bideko erantzukizuna? Zirkulazio istripùak dira herrialde garatuetako heriotza kausa nagusia eta denok obligazioa daukagu kopuru hori txikitzen laguntzeko.
- Nola lagundu dezakegu bideko segurtasuna hobetzen?

• Bide publikoak zaintzeko eta hobetzeko eskatu behar diegu aginteriei.
• Ibilgailuen segurtasuna beste irizpideen aurretik baloratu behar dugu.
• Zirkulazio arauak bete behar ditugu.

5. Herritarrek erakundeetan  duten parte-hartzea
5.1 Alderdi politikoak
- Zer dira alderdi politikoak? Gizartea eta Estatua antolatzearen inguruan bat datozen herritarrak elkartzen dituen elkarteak dira.
- Zein dira izaten dituzten kritika nagusiak?

• Herritarren borondatea lapurtzen dute.
• Boterean egotea dute helburu.
• Boto-diziplina inposatzen dute.
• Lanbide huts bihurtzen dute politika.

5.2 Sindikatuak
- Zer dira sindikatuak eta zergatik sortu ziren? Lanean dituzten interes komunak babesteko langileak elkartzen dituzten elkarteak.
- Zein dira gaur egungo sindikatuen ezaugarriak?

• Elkartzeko askatasunaren, sindikatuen askatasunaren eta negoziazio kolektiborako eskubidearen alde.
• Nahitaezko edota gatibu lana ezabatzearen alde.
• Haurrek lan egitea debekatzearen alde.
• Laneko diskriminazioa ezabatzearen alde.

6. Herritarren erakundeez kanpoko parte-hartzea

• Zer da gizarte zibila? Eta boluntariotza? Herritarrok beraien interesak eta ideologiak sustatzeko sortzen dituzten elkarteek osatzen dute ‘gizarte zibila’. Komunitatearen onura bilatzen dute eta bere borondatez lan egiten dute.
• Zein dira gizarte eta gobernuz kanpoko elkarteen ezaugarriak? Ez dute aberasteko xederik. Ez daude botere publikoen mende (GKE, Gobernuz Kanpoko Erakundeak)